Mıknatısların (demiri çekebilen madde veya nesneler) adıYunanca mıknatıs anlamına magnetos tan gelir. Magnetizma sözcüğü magnetit denilen ve demiri çekme özelliği gösteren bir demir oksitin bulunduğu Magnesia bölgesinden (Anadolu’da Manisa yöresi) gelir.
Magnetizma ve Mıknatıs
Bir mıknatıs ne boyda ve ne biçimde olursa olsun, demir eğintisine batırılınca demir parçacıklarını, kutup denilen iki karşıt ucuyla çeker. Bir ipe asıldığı zaman, kutupları kuzey -güney doğrultusuna gelinceye kadar döner (kuzeyi gösteren kutba pusulada kuzey kutbu, güneyi gösteren kutba güney kutbu denir).
Mıknatısı, demir eğintisi ekilmiş bir kartonun altına koyarsak demir tozları, mıknatısın magnetik alanı’ nı gösteren, yani onun çekim gücünün eriştiği alanı sınırlayan karakteristik bir şekil meydana getirir.
İki mıknatıs yan yana getirildiği zaman, aynı adı taşıyan kutuplarının (sözgelimi iki kuzey kutbunun) birbirini ittiği, karşıt ise birbirini çektiği görülür.
Bir mıknatıs kırılacak olursa, her parçasında bir kuzey kutbu ve bir güney kutbu belirir ve her parça ne kadar küçük parçaya bölünürse bölünsün en küçük parçanın bile iki kutuplu olduğu anlaşılır. Bundan da, magnetizmanın kaynağının, maddenin en küçük parçaları olan atomlarda bulunan bir olguya dayandığı sonucu çıkar.
Yapay mıknatıslar
Birbirlerini kuvvetle çekebilen maddelere ferromagnetik (demirçeken) cisimler denir. Bunlar, demir ve çelikten başka, bazı madenler (nikel, kobalt) ve bazı alaşımlardır.
Ferromagnetik bir maddeden yapılmış bir parçayı mıknatıslamak için, o maddeyi bir mıknatısa sürtmek veya içinden elektrik akımı geçecek iletken bir telle sarmak gerekir. Böylece bir elektromıknatıs, yani akım kesildiği zaman mıknatıslığını yitiren geçici bir mıknatıs elde edilir.
Dünyanın Magnetizması
Dünya’mız hem döndüğü, hem de çekirdeği çok büyük bir demir ve nikel kütlesinden oluştuğu için dev bir mıknatıstır; ne var ki, magnetik kutupları coğrafî kutuplarına oranla hafifçe kaymış durumdadır. Magnetik meridyenin (kutuplar ekseni) coğrafî meridyen ile yaptığı açıya magnetik sapma denir; pusula bu sapmayı ölçerek kürenin herhangi bir noktasında yön bulmayı sağlar.
Mıknatıslar iki gruba ayrılır:
Sabit mıknatıslar
Demir, kobalt, nikel gibi bazı maddeler oda ısısında ferromanyetik özelliğe sahiptir. Sabit mıknatıslar, mıktanıs taşı gibi doğada mıktanıslanmış halde bulunan maddeler olabileceği gibi, neonidyum mıktanıslar gibi yapay olarak hazırlanmış maddeler de olabilir.
Yapay mıknatıslar genellikle düz bir çubuk veya at nalı şeklinde üretilirler. Bu tür mıknatıslarda manyetik kutuplar kısa olan uçların üzerindedir.
Sabit mıknatıslar, elektrik motorları, hoparlörler gibi elektrik enerjisini hareket enerjisine veya hareket enerjisini elektrik enerjisine çeviren aletlerde kullanılır.
Elektromıknatıslar
En basit haliyle bir elektromıknatıs sarmal şekil verilmiş bir telin iki ucuna gerilim uygulanarak elde edilir. Sarmalın ortasına ferromanyetik bir cisim koyularak mıknatıslık özelliği yüzlerce kat arttırılabilir. Elektromıknatıslar, mıknatıslık özelliğini sadece telden akım geçtiği sürece korur. Oluşan manyetik alanın kuzey kutbunun yönü sağ el kuralı ile tesbit edilebilir.
Elektromıknatısların, elektrik motorları, parçacık hızlandırıcılar, röleler gibi cihazlarda, yüklü parçacıkları saptırmak veya elektrik enerjisini hareket enerjisine çevirmek gibi birçok amaç için kullanılırlar.
Mıknatısın kutupları etrafında oluşan manyetik alan çizgileri resimde gösterilmektedir.
iiiiiiiiiiii bir site yararlanilabilir işe yarar hayatimizi kolaylastir zorluk çek miyizzzzzzzzzz
mıknatıs nasıl oluşur
anlamdım
Ben Buna Sadece Zaaaaaaaaa. diyorum. 😀