Mancınık Nedir Ne İşe Yarar

(ar. mencenik, mencelik; yun. mekhanike’den kelimelerinden türemiştir.Mancınık kelime anlamı olarak 3 anlama gelir. 1. Esk. sil. Kale vb. berkitilmiş müstahkem mevkilere ağır taş gülleleri (kimilerinde okları) fırlatmak ama­cıyla yapılmış savaş aracı.dır ?2. İpekçi çıkrığı. ?3. Mancınık işi, kozadan ipek sağma işi. ?Tekst. Doğal ipeğin kozadan çekimi sı­rasında kullanılan basit çark; çıkrık.

Mancınık, bükülme es­nekliği ilkesine dayanır. Sağlam bir iskele çatısı üzerindeki iki kiriş arasına, örülmüş bir ip demeti gerilir. Bunun arasınaysa, ha­latı bükmek için, düşey düzlemde döndü­rülen bir levye ya da kol yerleştirilir. Bu ko­lun ucunda gülleleri koymak için demir bir kaşık bulunur. Kolu yatay olarak tutan ça­kıldak boşalınca, halat birden açılır ve ko­lu yastığa çarpacak biçimde kaldırır. 500 ya da 1 000 m uzaklığa kadar bu yolla fır­latılan taş ya da güllenin ağırlığı 80 kg ka­dar olabilir.

Kuşatmalarda kullanılan dik mermi yollu ağır mancınıklar ve tekerlek­ler üzerinde taşınan yatık mermi yollu ha­fif mancınıklar olduğu gibi, ok fırlatabilen mancınıklar da yapılmıştır, ilk kez Antik-çağ’da Yunanlılar tarafından kullanılan (I.O. IV. yy.) mancınıktan, 1480’deki Rodos kuşatmasında hâlâ yararlanılıyordu. ?Tekst. Eskiden, çekme tavalarında uç­ları birleştirilen ipek telleri, el ya da ayak­la çalıştırılan çarklar üzerine sarılarak tu­ra haline getirilirdi. Önceleri elle çalıştırı­lan bu çarklar daha sonra bir pedalla ça­lıştırılmaya başladı. Elle çalıştırılanlara “el mancınığı”, ayakla çalıştırılanlara ise “tep­me mancınık” denirdi.

Osmanlılar döne­minde, 1838’a kadar kozadan ham ipek çekme, bu tür mancınıklarla ve ilkel yön­temlerle yapıldı. 1838’den sonra Bursa, İz­mit, Bilecik, Lefke, Söğüt ve Aydın’da ku­rulan ipek ipliği fabrikalarında kullanılma­ya başlanan “buharlı mancınık”lar ipek ipliklerinin kalitesinin yükselmesini sağla­dı. Günümüzde, modern ipek ipliği fabri­kalarında mancınık tamamen kaldırılmış ve ipek çekme otomatik hale gelmiştir. Bu­nunla birlikte, tepme mancınıklar, özellik­le kamçıbaşı, çipez ve çift kozalardan ham ipek elde etmede, Anadolu’nun kimi böl­gelerinde hâlâ kullanılmaktadır.